Voetbaltalent

De mentale weg naar professioneel voetballer

Waarom een talent het wel gaat halen.

Droom

Veel jonge jongens en meisjes dromen van het hoogste niveau in hun sport voetbal. Soms spreken ze het ook uit naar hun omgeving: “Ik wil profvoetballer worden”. Sommigen gaan nog wat verder: “ik wil in de basis van mijn favoriete topclub spelen”, of “ik wil met het Nederlands elftal wereldkampioen worden”. Dromen van het hoogst haalbare in je sport geeft energie en richting: je doet er alles aan om de droom werkelijkheid te laten worden.

De uitdaging is dat de speler uiteindelijk zijn passie voor voetbal kan nastreven en zich door het verkregen salaris niet hoeft te bekommeren om geld.

Welke weg

De vraag is welke weg een jonge speler het beste kan bewandelen. De weg naar het ultieme doel is lang en vol met mooie uitdagingen, maar ook met hobbels en obstakels. Daarbij is de concurrentie groot, er zijn veel goede voetbaltalentjes in Nederland.

Kan je het beste zo snel mogelijk naar een BVO (Betaald Voetbal Organisatie) gaan, of kan je beter rijpen op een iets lager niveau? En zo zijn er nog vele vragen die antwoord behoeven tijdens de lange weg naar de top, waarbij het behoud van plezier voorop moet blijven staan.

De benodigde mindset

De route begint vaak op zeer jonge leeftijd. Vooral de vroegbloeiers onderscheiden zich al snel van hun leeftijdgenoten. Het harde werken kan beginnen, oefenen, oefenen en nog eens oefenen. Het talent moet zich steeds in nieuwe situaties bewijzen en ondertussen blijven genieten van het mooie voetbalspel. Helaas zal het talent te maken krijgen met tegenslagen, waarbij het er vooral om gaat hoe hij of zij daarmee omgaat en zich daarna weet te herpakken. Tegenslagen komen in de vorm van blessures, verloren wedstrijden en afwijzingen tijdens selectiemomenten. In die situaties moet het talent mentaal hard zijn en zijn blik op zijn droom blijven houden.

Het talent kan nooit op zijn lauweren rusten, hij moet steeds beter worden en voorkomen dat anderen hem inhalen. Dat kan het beste met een groeimindset (Dweck 2006): een houding dat er hard gewerkt moet worden en dat er geleerd wordt van alle mogelijke ervaringen, zowel van succeservaringen, als van tegenslagen. Voor jaloezie is geen plaats, het succes van een ander inspireert tot een analyse daarvan en het toepassen van de lessen om zelf ook dat succes te bereiken.

Onderzoek (Jonker 2011) wijst verder uit dat de spelers die hun toekomst in eigen hand nemen verder komen dan hun generatiegenoten die zich afhankelijk opstellen naar hun coaches. Spelers met zelfregulatie zijn in staat zichzelf goed te analyseren en vervolgens plannen te maken hoe ze kunnen verbeteren.

Omstandigheden

Voetbal is de populairste sport in Nederland, met meer dan een miljoen beoefenaren en nog veel meer bewonderaars (van de Vooren 2017). Wanneer je de top in voetbal wilt halen, dan krijg je te maken met veel invloeden. Veel mensen zullen hun mening uiten over het talent-niveau van een speler en de potentie daarvan. De meningen zullen verschillen, er zullen coaches zijn die het erg in een speler zien zitten en anderen weer helemaal niet. Het is fijn als een speler een positieve coach treft, maar het gevaar dat de concentratie wegvalt ligt op de loer. Complimenten kunnen een speler lui maken!

Het spreekt voor zich dat coaches een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van een talentvolle voetballer, vooral op voetbalinhoudelijk vlak. Op mentaal vlak laten coaches nog wel eens steken vallen, soms door tijdgebrek, onkunde of koudwatervrees. In het voetbal hoor je vaak de uitspraak ‘There is no I in TEAM’ (het teambelang gaat altijd boven het individuele belang). Voor een speler die op weg is naar de top is de individuele ontwikkeling echter wel degelijk belangrijker dan het teambelang.

Ouders zijn ook zeer belangrijk bij de ontwikkeling van het talent, volgens onderzoek zelfs belangrijker dan de invloed van de coach. Dat onderzoek laat ook zien dat ouders de druk op hun kind lager inschatten dan het kind dit doet. Ouders zijn niet alleen belangrijk bij het faciliteren van de benodigde middelen, maar ook bij de keuzes die het talent moet maken tijdens zijn tocht. De ouders hebben altijd het beste voor met hun kind, maar sommigen beïnvloeden de talentontwikkeling negatief, zonder het in de gaten te hebben. Ze zijn te fanatiek, kritisch, pronkend, of juist te onverschillig of ongeïnteresseerd.

In voetbal is de onderlinge concurrentie tussen spelers groot en hij wordt met de tijd steeds zwaarder. Ploeggenoten zijn concurrent voor een basisplaats, maar ook voor doorstroming. In een team spelen allerhande groepsdynamische processen, welke de ontwikkeling van vooral introverte spelers kunnen blokkeren. Voetbal is de sport van de straat, je moet vechten voor je plek. Spelers moeten hun voeten laten spreken, maar deze worden natuurlijk aangestuurd door het brein, welke zich graag thuis wil voelen in het team.

 

De voetbalcarrière van Jorni Vanaf een jonge leeftijd was het mij wel duidelijk dat ik beter kon voetballen dan mijn leeftijdsgenootjes. Op school was ik altijd al de beste, maar ook op de plaatselijke voetbalclub, alwaar ik bij een drie jaar hogere lichting speelde. Je voelt je best machtig in zo’n situatie.  Mijn droomdoel was makkelijk en dat was om later in de Amsterdam ArenA te spelen. Op 8-jarige leeftijd naar Ajax jeugdopleiding Ajax voelde als een warm bad en ik voelde mij er zeer op mijn plek. Ik kreeg compliment na compliment van coaches en mensen uit mijn naaste omgeving. Bij Ajax was ik regelmatig beslissend in de wedstrijden met het benutten van penalty’s of het maken van mooie goals. De Amsterdamse bluf sloop ook langzaam in mij. En ik voelde mij oppermachtig. Ik was het natuurlijk al oneens dat ik werd weggestuurd bij Ajax en dat drie andere jongens wel mochten blijven. Waarbij ik het gevoel had echt niet minder te zijn. Op 14-jarige leeftijd naar Almere City: In de jeugd bij Almere ging alles voorspoedig. Ik speelde alles en was altijd een van de betere. En speelde al snel bij een lichting hoger.  Eenmaal vervroegd bij de A-selectie gehaald ging het wel anders. Ik raakte het een beetje kwijt en wist ik niet wat te doen. Ik verloor de motivatie voor voetbal steeds meer. Voor mijn gevoel werd ik demotiverend behandeld door de coaches, die me geen kansen boden om te debuteren in het eerste elftal. Ik had totaal geen plezier, er was amper perspectief voor mij Op 19-jarige leeftijd naar amateurtop Qua voetbal zit ik nu al een tijdje in een mindere fase en mijn zelfvertrouwen komt maar niet echt terug op het veld. Ik ga mijn oude vaardigheden weer beheersen in elke situatie, want ik weet dat ik het kan.

 

Overstap naar een betere club

Een talent zal zich snel onderscheiden van zijn leeftijdsgenootjes. Binnen de plaatselijke club is dan vaak te weinig uitdaging aanwezig. Aanvankelijk mogen talenten meespelen met hogere teams, maar al snel wordt uitgekeken naar een club waar de ontwikkeling meer kans krijgt. Hier kan op hoger niveau worden getraind richting het beheersen van specifieke voetbaltraining (Deliberate practice; Ericsson 1996). Dit betekent in de praktijk meer reistijd en minder tijd voor de opgebouwde vriendenkring. Een dergelijk overstap is een goede training in adaptatievermogen van een speler. Hij moet zich aanpassen aan een nieuwe situatie en zal nieuwe groepsdynamische processen moeten doorstaan. Er zijn voorbeelden dat dit goed is gelukt, maar ook voorbeelden van spelers die na enige tijd weer de omgekeerde weg moesten bewandelen. De reden voor deze laatste groep was bijna altijd mentaal: de hogere concurrentiedruk nam het plezier in het voetbal weg. Bij de oude club was de speler een held en bij de nieuwe club een nobody. Deze statusverandering is niet voor iedere speler makkelijk te ondergaan.

Overstap naar BVO

Talentvolle voetballertjes willen graag voor een BVO (Betaald Voetbal Organisatie) spelen. Scouts van deze organisaties schuimen het amateurvoetbal af naar talent. Vaak spreken ze ouders aan om ze te wijzen op het talent van hun kroost en dat ze hun kind zullen blijven volgen. Verder worden talenten gespot die naar de talentdagen van een BVO zijn afgekomen. Als een talent de overstap naar een BVO kan maken dan kan het verder bloeien in ideale omstandigheden. Trainen op het hoogste niveau, onder leiding van professionele trainers.

Het leven van het talent veranderd op het moment dat hij bij een BVO gaat voetballen in grote mate. Het leven bestaat dan voornamelijk uit school en voetbal. Op school zullen lessen worden gemist en op de club traint, eet en studeert het kind. Er kan minder tijd besteed worden aan het gezin en de oorspronkelijke vriendenkring.

Naast de sociale veranderingen krijgt het kind ook te maken met verhoogde competitieve druk vanuit het voetbal. In de jeugdopleiding van een BVO moet het kind constant presteren, zich onderscheiden van teamgenoten, die feitelijk concurrenten zijn. Regelmatig worden de jonge voetballers beoordeeld door de staf. Is dat regelmatig onder de maat, dan zal het kind moeten afvloeien. Te top beoordeelden krijgen vaak extra faciliteiten. De groep in het midden dient als veldvulling, met als uitdaging zich naar boven te werken. Deze veldvulling is nodig om de toptalenten aan competities mee te laten doen.

Wanneer de BVO ver weg is van het ouderlijk huis, dan worden jonge voetballers opgenomen in een gastgezin. Op zich zijn gastgezinnen heel nuttig als het leven binnen een gezin voor een kind niet meer dragelijk is, maar voor het nastreven van een sporttoekomst zijn wel vraagtekens te plaatsen.

Thuis blijven wonen is in de puberteit belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Allerlei inzichten en capaciteiten worden ontwikkeld om uiteindelijk een volwassen mens te worden. De ontwikkeling ligt op het fysieke, psychosociale en cognitieve terrein (Westenberg 2008). Ouders en vrienden zijn belangrijk bij de ontwikkeling van de puber, ouders om mee te discussiëren en vrienden om naar toe te trekken. Thuis kan de puber de grenzen veilig opzoeken en de ontwikkeling doormaken die van belang is voor de vorming van de volwassene. In een gastgezin en binnen een BVO gelden strakke regels, waardoor het puberbrein niet echt wordt uitgedaagd.

Je mag de droom van een jonge voetballer nooit uitdoven, maar zorg wel voor de juiste route. Als die op jonge leeftijd langs een gastgezin gaat, kies dan een gezin dat past bij de opvoedwaarden van de eigen ouders van het kind. Misschien durft de puber dan ook te rebelleren in het gastgezin, misschien vervelend voor de gastouders, maar belangrijk voor zijn ontwikkeling.

Slaagkans

Feit is wel dat het talent zijn geliefde voetbalspel op hoog niveau en met heel veel plezier heeft kunnen spelen. Hij zal ter rechtvaardiging van zijn opofferingen zichzelf regelmatig de volgende vragen stellen: Is dit het waard? en Kan ik het? De emotionele, sociale en mentale kosten worden afgezet tegenover de baten en het zelfvertrouwen wordt gemonitord.

De mentale hardheid van een speler verhoogd de kans van slagen significant. Hier is binnen het voetbal nog onvoldoende aandacht voor. Een mentaal sterke speler heeft motivatie en zelfvertrouwen. Verder beschikt hij over mentale vaardigheden, zoals emotiecontrole, spanningscontrole en concentratiecapaciteit. Ook weet hij zich assertief en positief op te stellen in zijn sociale omgeving. Hij heeft veel individueel belang, maar zal binnen een team moeten kunnen opereren.

Begeleiding die een talent nodig heeft

Tijdens de reis naar topvoetbal zullen velen invloed hebben op de ontwikkeling van het talent. Trainers, teamcoaches, bestuursleden en andere betrokkenen hebben op enig moment invloed, zowel positief, als negatief. De enige constante zijn de ouders. Hun begeleidende inbreng is cruciaal voor de ontwikkeling van de voetballer.

Ouders en spelers kunnen baat hebben bij onafhankelijke hulp tijdens de voetballoopbaan. Het is belangrijk om de juiste keuzes te maken en op een mentaal sterke wijze om te gaan met de stress van de competitie binnen het voetbal. Als het talent aanwezig is, maak dan de kans zo groot mogelijk om het echt te gaan halen!

Onafhankelijk advies en begeleiding bij:

• Carrièrekeuzes
• Hoe je als ouder de beste begeleiding kan geven
• Omgaan met druk, blessures,
• Omgaan met coaches die het niet in het talent zien zitten
• Omgaan met teamprocessen
• Ontwikkeling mentale vaardigheden

 

Aanbod Skerpe (voetbal) jeugd

Wim Keizer; sportpsycholoog

Jorni Camps; ervaringsdeskundige speler Ajax jeugdopleiding

Tim Koning; Sport & prestatiepsycholoog

Communicatieplatform ‘Master in voetbal’

Wij werken aan de ontwikkeling van een platform, waar jonge talenten alle informatie kunnen vinden die van belang is voor hun mentale ontwikkeling als voetballer. Hiermee verhogen zij hun kans dat ze het wel gaan halen.

– Voor jonge voetballers en hun ouders.

– Laagdrempelige verbinding tussen experts en jonge voetballers.

– Robot en life communicatie met onafhankelijke specialisten op mentaal gebied.

 

Mental training

Ontwikkeling basis opleiding mentale vaardigheden voor voetbal

 

Mental coaching

Consultmogelijkheid voor speler en ouders

 

Mentoring door ervaringsdeskundigen

 

Consultancy naar clubs

Over inrichting en functioneren jeugdopleiding

 

 

 

 

Literatuurlijst

Dweck, C. (2006). Mindset: the new psychology of succes. Random House Usa Inc.

Ericsson, K.A. (1996). The road to excellence: The acquisition of expert performance in the arts and sciences, sports, and games. Mahwah, NJ: Erlbaum.

Jonker, L (2011). Self-regulation in sport and education. Important for sport expertise and academic achievement for elite youth athletes. Enschede: Ipskamp Drukkers B.V.

Vooren vd, J. (2017). Bosatlas van het Nederlands voetbal. Noordhoff Uitgevers B.V.

Westenberg, M. (2008). De jeugd van tegenwoordig! In: De Psycholoog.